Ironie is een vrij ingewikkeld concept om aan iemand uit te leggen. De eerste betekenis die ik ooit heb gelezen was “het tegenovergestelde van wat je denkt te verwachten”. Een omschrijving die zo weinig zegt dat hij je ertoe drijft op zoek te gaan naar voorbeelden die kunnen bevestigen wat je zojuist hebt gelezen. Dat gebeurde er bij mij, tenminste. Het is tevens de beste omschrijving die ik tot nu toe heb gevonden. Ironie is in de praktijk namelijk heel moeilijk te gebruiken om de spot te drijven met iemand, zoals Van Dale beweert. Je duidt er namelijk een situatie mee aan die op het belachelijke af opmerkelijk is, maar dat alleen is dankzij de context, die weer per situatie verschilt.
Correct me if I’m wrong, maar doordat ik ben begonnen over ironie moest je aan Ironic van Alanis Morissette denken, of niet? Perfect! Dan kan ik dat nummer meteen gebruiken om het belang van de context te duiden. Ironic bevat namelijk geen enkel correct voorbeeld van ironie.
Zonder het refrein steeds opnieuw mee te rekenen, komen er in dat nummer elf situaties voorbij waarvan Alanis dacht dat ze ironisch waren. Een volledig misplaatste aanname, want de situaties die ze beschrijft, zijn zonder context niets meer of minder dan voorbeelden van een doodnormale kutdag.
Het gaat al fout bij het allereerste voorbeeld. Over een man die onlangs negenentachtig is geworden, de loterij wint en de volgende dag sterft. Het is misschien een beetje naar, maar er is echt niets ironisch aan. Een heel leven meedoen met voorgenoemde loterij zou de situatie pas ironisch maken. Zonder deze context is het meer een soort “tsjah, wat doe je d’r aan”-situatie. Ik bedoel, die man heeft de dag van z’n leven en als hij net zoals ik eerst vierentwintig uur nodig zou hebben om het nieuws met de wereld te delen, heeft ‘ie waarschijnlijk het geld nog niet eens geïnd.
Hoe ze het voor elkaar heeft gekregen om een heel nummer over ironie te produceren zonder ook maar één enkel correct voorbeeld te noemen, zal mij voor eeuwig een raadsel blijven. Ironisch genoeg is Ironic het beste voorbeeld om mee aan te duiden wat dan wel ironisch is en ja, ik heb hier op geoefend.
Here we go…
Het feit dat mevrouw Morissette een heel nummer toewijd aan een concept dat ze vervolgens volledig verkeerd uitlegt, is al vrij ironisch, maar het wordt pas echt erg als je het in de volgende context plaatst: Alanis was er namelijk zo van overtuigd dat ze de juiste definitie van het woord ironie in haar hoofd had, dat ze besloot er een nummer over te schrijven om zo aan de wereld duidelijk te maken dat zij wel even een meezingbare Ironie Voor Dummies uit d’r mouw kon schudden. Vrij zelfingenomen als je het mij vraagt…
In die poging om de wereld de betekenis van een woord uit te leggen, slaat ze dus volledig de plank mis, maar omdat mensen dom zijn, hebben ze die definitie alsnog klakkeloos overgenomen. Nu loopt er een hele generatie mensen rond die denkt dat ze weten wat ironie is terwijl ze het grandioos fout hebben. Allemaal dankzij Alanis Morissette, die nu precies het tegenovergestelde heeft bereikt van wat ze dacht te verwachten. See what I did daar?
